کدام ابا صالح؟ حضرت مهدی(عج) یا یکی از جنیان!؟ - حدیثی ناقص که باعث اشتباهاتی شده!

کدام ابا صالح؟ حضرت مهدی^(عج) یا یکی از جنیان!؟

حدیثی ناقص که باعث اشتباهاتی شده!

---

.: شاید برای اولین بار این مطلب را با این گونه بررسی در این وبلاگ ببینید :.

---

بارها و بارها شنیده اید که به حضرت مهدی^(عج) ابا صالح میگویند. اگر این واژه را در اینترنت جستجو کنید با نتایجی مشابه زیر مواجه میشوید:

آیا امام زمان فرزندی به نام «صالح» دارد؟

چرا امام زمان (ع) را اباصالح می خوانیم؟

آیا جمله «یا ابا صالح المهدی! ادرکنی » مأخذ حدیثی دارد؟

چه موقع امام زمان علیه السلام را اباصالح بخوانیم؟

---

 

 

در تمام این مطالب به این نحو آورده اند که ابا صالح لقب حضرت مهدی^(عج) است و کنیه ایشان نیست و ایشان پسری به نام صالح ندارند... تا اینجای بحث که مفصّل هم هست فعلاً کاری نداریم... اما در ادامه همه با این مضمون چنین حدیثی را ذکر و آنرا به حضرت حجت^(عج) نسبت داده اند:

از امام باقر^{(علیه السلام)} و همچنین از امام صادق^{(علیه السلام)} روایت کرده اند که فرمودند: «اذا ضللت فی الطریق فناد «یا صالح» او «یا ابا صالح» ارشدنا الی الطریق رحمکم الله» «اگر در دشت و صحرا از جاده منحرف شده و راه گم کردید پس «صالح» و یا «اباصالح» را صدا کن و بگو: «ای صالح» و یا بگو «ای اباصالح» ما را دریابید و راه را بر ما نشان دهید، خداوند شما را رحمت فرماید.» ( محدث نوری، نجم الثاقب، ص 405، انتشارات مسجد جمکران.)

و روی همین اساس است که علمای ربانی و مۆمنین پیرو اهل بیت^{(علیهم السلام)} در جلسات و اجتماعات معنوی و پر شورشان، آن هم نه فقط در حال گم شدن در دشت و صحرا، بلکه در همه گمراهی های فکری و عملی و علمی و نابسامانی های مادی و معنوی در غیبت کبری، امام زمان اباصالح^{(عجل الله تعالی فرجه)} را به کمک و یاری می طلبند.

---

در جایی دیگر حدیث فوق را به (بحارالانوار، ج 52، ص 176) نیز نسبت داده اند و مجدداً به خطا چنین گفته اند که:

طبق نظر اکثر علماء منظور از اباصالح همان حضرت مهدی^(عج) می‌باشد که این اسم در میان جمیع عرب‌های خضرمی و اهل بادیه اشتهار خاصی دارد که در توسلات و ندبه‌ها و شکایت‌ها جز به این اسم، آن حضرت را نمی‌خوانند و این مطلب از داستان‌هایی که از بعضی شیعیان درمانده و گم شده نقل می‌کنند بسیار معهود است که در آن حال امام خود را به این نام می‌خواندند. پس دلیل اطلاق این لقب بر امام زمان^(عج) روایت امام صادق^{(علیه السّلام)} می‌باشد. (نوری، طبرسی، نجم الثاقب، انتشارات مسجد جمکران، ص 733)

---

البته با اصل موضوع یا نسبت دادن آن به عربهای خضرمی و مسائل دیگر هم کاری ندارم... سوال من اینجاست:

این مطلب در زمان امام صادق و امام باقر بیان شده؛ در آن زمان حضرت مهدی^(عج) در جاده ها راه را به گمشدگان نشان میداده اند؟

درست است که در روایات بسیاری حضرت حجت^(عج) به در راه ماندگان کمک کرده اند اما این استدلال محکمی نیست!

اصلا چرا در آخر میگوییم «رحمکم الله» به معنی اینکه «خدا شما را رحمت کند»

به ادبیات جمله و معنی آن دقت کنید... به مخاطب آن هم دقت کنید... اصلا با عقل جور در نمی آید که به حضرت حجت^(عج) چنین مطلبی بگوییم... آنهم بصورت جمع! (در زبان عرب برای احترام مثل فارسی زبانان ضمیر را جمع نمی آورند، حتی اگر پیغمبر خدا^(ص) باشد)

بررسی اجمالی حدیث کار من و امثال من نیست، ولی در حد خود میتوان به این مسئله پی برد که هرچند ابا صالح لقب حضرت مهدی^(عج) است، اما منظور از این صالح و ابا صالح ، حضرت مهدی^(عج) نیست.

پس منظور چیست؟ شاید حدیث معتبر نیست!! شاید تعبیر آن اینگونه نیست! شاید ترجمه آن اشکال دارد! ... شاید حدیث تقدم و تأخری دارد و آن قسمت از حدیث بیان نشده!

اینها قسمتی از مشکلاتی است که گاهاً در بیان و تفسیر احادیث عامه مردم مرتکب میشوند و علت این اشتباهات هم مورد آخر است... یعنی حدیث بصورت کامل بیان نشده... به مطالب هم که نگاه کنیم متوجه میشویم متون کاملاً شبیه هم هستند... این یعنی شخصی ابتدا مطلب را با آب و تاب نوشته ظاهرا قلم روان و شیوایی هم داشته (و مثل من با این ادبیات نصفه و نیمه ننوشته) و بعد عده ای هم چون کلیات مطلب را قبول کرده و پذیرفته اند، این قسمت را هم بدون توجه و تسامحاً پذیرفته اند و مطلب را مانند دیگر سایتها و وبلاگها بصورت بسیار غیر حرفه ای کپی کرده اند!!

در اینجا این نکته پیش می آید که چرا سایتهایی مانند سایت تبیان و پایگاه اطلاع رسانی حوزه و پایگاه تحقیقاتی یاران انتظار و مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت چنین اقدام ضعیف و نابجایی کرده اند؟

کپی مطالب بدون بررسی اجمالی...!!

قصد تضعیف یا تخریب این سایتها را ندارم ولی چنین مشکلاتی مخصوصا در فضای مجازی اینترنت بسیار است ... و در فضای حقیقی هم هست ... و این ما هستیم که نباید هر چیزی را به راحتی بپذیریم...

و اما اصل مطلب... گفتیم این حدیث قبل و بعدی داشته که آورده نشده!!

---

در عصر علم چنین ذکر شده:

از حضرت علی^(ع) منقول است هر که در سفر راه را گم کند فریاد کند “یا صالح اغثنی” یا بقول امام باقر^(ع) بگوید: “یا صالح ارشدو نا الی الطریق رحمکم الله” یعنی یا صالح ما را به راه برسان رحمت خدا بر تو باد بدرستیکه از برادران شما از جنیان شخصی است که صالح نام دارد از برای خدا در شهرها می گردد چون صدای شما را بشنود جواب گوید و راهنمایی نماید.

راوی می گوید: ما در سفری راه را گم کردیم و شخصی از ما دور شد و فریاد زد به نحوی که مذکور شد سپس برگشت و گفت صدای آهسته شنیدم که راه از جانب راست است.

---

در تالار گفتگوی بیداری اندیشه بصورت مفصّل و قابل تأمّل! (با کمی تغییرات) چنین آمده:

در این تردیدی نیست که برخی از مردم به هنگام گرفتاری، حضرت امام زمان^{(علیه السلام)} را با «اباصالح» به فریادرسی خوانده اند. نویسنده کتاب «النجم الثاقب» می گوید: در بین مردم عرب شهری و بیابانی، امام زمان را در هنگام گرفتاری با «اباصالح» صدا می زدند (النجم الثاقب، ج2 ص425)
توجه داشته باشیم که «اباصالح» را در وقت گرفتاری و به خصوص گم کردن راه و کالا به کار میبرند نه در همه حالات و می توان از اسم «صاحب الزمان» اسم مغیث و اسم غوث هم استفاده کرد و در وقت گرفتاری با این نامها حضرت مهدی^{(عجل الله تعالی فرجه)} را به فریادرسی خواند.
بر پایه برخی از روایات، موکّل بیابانها «صالح» نام دارد و موکل دریاها «حمزه» (وسائل الشیعه، چاپ آخوندی، ج8 ص325،بحار الانوار، چاپ بیروت، ج73 ص253)
اگر کسی در بیابانها گم شود، بهتر است همین «صالح» را با عبارت «یا صالح» به فریادرسی بخواهد و اگر در دریا گم شود فریاد بزند «یا حمزه». افرادی در طول تاریخ چنین کرده اند و موکل بیابانها به فریاد آنها رسیده است. در النجم الثاقب، بحار الانوار و مآخذ دیگر مواردی از گم گشتگان نجات یافته را آورده اند.
شیخ صدوق در خصال، در ضمن حدیث اربعماه آورده است: «...و من ضل منکم فی سفر او خاف علی نفسه، فلیناد یا صالح! اغثنی» (خصال، ص618 س13...این حدیث را در وسایل الشیعه، ج8، ص325، ح4 و بحارالانوار، ج73، ص243 نیز آورده است.)

این حدیث می گوید: اگر کسی از شما در مسافرت راه را گم کند و یا خطری او را تهدید کند باید فریاد بزند «یا صالح کمکم کن» چون در میان جن های مومن که برادران شما هستند یک نفر به نام «صالح» وجود دارد که در شهرها و کشورها گردش می کند و او خود را وقف شما کرده است و هنگامی که صدای کمک خواهی کسی را بشنود پاسخ می دهد و کسی را که از شما گم شده، راهنمائی می کند و اگر مرکب کسی رم کند آن را می گیرد و برای صاحبش نگه می دارد .
نویسنده کتاب محاسن می گوید: از حضرت امام جعفر صادق^{(علیه السلام)} روایت کرده اند که فرمودند: «اذا ضللت فی الطریق فناد یا صالح یا ابا صالح ارشدونا الی الطریق رحمکما الله» یعنی «هنگامی که راه را گم کردی صدابزن: ای صالح! ای اباصالح! راه را به ما نشان بدهید» (محاسن برقی، ج2، چاپ دوم، ص110، باب ارشاد الضال عن الطریق، حدیث 100)
در محاسن چاپ مجمع علمی آمده است: «یا صالح یا ابا صالح» همین حدیث را صاحب النجم الثاقب در جلد اول باب دوم، ص 163، از محاسن نقل کرده و آورده است: «یا صالح و یا ابا صالح» و در بررسی متن حدیث گفته است تردید از راوی است.
می توان گفت به قرینه روایاتی که گذشت، عبارت روایت محاسن برقی باید یا صالح باشد و بر این اساس، گم گشتگان بیابانها می توانند موکل بیابانها را که صالح است صدا بزنند و به لطف خدا، صالح به فریاد می رسد.

به این نکته توجه شود که همه این روایات به گم گشته ها و موکل بیابان مربوط است و ارتباطی به امام زمان^{(علیه السلام)} ندارد

---

البته این کاربر در انتهای مطالب آورده اند و در آن ثابت کرده اند که:

«کنیه اباصالح را خود مردم گرفتار ابداع کرده اند و از سوی امامان سفارشی در این باره نرسیده است...» که بسیار جای تأمّل دارد.

---

در علت اینکه چرا ایشان را ابا صالح می نامند (مردم میگویند یا در احادیث هست یا...) نیز مطالب زیادی در ادامه بحث تالار گفتگوی بیداری اندیشه آمده که ظاهرا مناسبترین آن چنین است:

«در بین اعراب و مسلمانان نیز چنین سنتی بسیار دیده می شده است که کنیه افراد را بر اساس ویژگیهای آنان می گذاشته اند. آورده اند روزی رسول خدا ^{(صلی الله علیه و آله)} شنید که فردی را ابو الحَکَم می خوانند. پیامبر اکرم^{(صلی الله علیه و آله)} او را نزد خود خواند و فرمود: «همانا حَکَم (داور) خداست و حُکم از آن اوست؛ تو چرا ابو الحکم خوانده می شوی؟» او پاسخ داد: هرگاه قبیله ام بر سر مسئله ای اختلاف پیدا می کنند، نزد من می آیند و من، بین آنان داوری و با صادر کردن حکم خویش اختلاف را برطرف می کنم.» پیامبر اکرم^{(صلی الله علیه و آله)} به او فرمود: «چه کار خوبی می کنی!» و برگزیدن چنین کنیه هایی را بر افراد، بدون اشکال دانست.»

---

.: حالا شما بگویید... به نظر شما چرا...؟ و آیا...؟؟ :.

---

.: اللّهم عجّل لولیّک الفرج :.
.: والعافیۀ و النّصر :. .: و اجعلنا من خیر اعوانه و انصاره :. .: و المستشهدین بین یدیه :.